سیر تحولات تقنینی مبارزه با مواد مخدر در جهان

 کتاب اعتیاد از دیدگاه کیفری و اجتماعی ایران

نویسنده و محقق سمانه مهاجر بادکوبه

برای هر فرد دقدقه مندی بسیار مهم است که جوانان سرزمینش سلامت جسمی، روانی و عاطفی داشته باشند، اعتیاد مخرب ترین ابزار برای تهدید این موارد مهم است. متاسفانه روز به روز افراد و جوانان بیشتری در گرداب اعتیاد گرفتار میشوند، به درستی اعتیاد را بلای خانمان سوز نامیده اند. اعتیاد خطری است بزرگ برای زندگی،جوانی، شادابی و سلامتی. اعتیاد بلایی است که لذت های بسیار زودگذر دارد اما به عذابی ابدی طعمه های خود را دچار خواهد کرد.اعتیاد باعث فروپاشی خانواده، زوال عقل، از دست دادن سلامتی و طرد شدن از جامعه می شود .در ابتدا باید روشن شود که اعیاد بیماری است یا جرم ؟ درادوار گذشته ی  کشور عزیزمان در مورد اعتیاد از دو ت متفاوت پیروی کرده است. در زمانی اعتیاد را جرم دانسته و با اعمال مجازات­های شدید از قبیل تبعید و شلاق و. ت سرکوب­گرانه داشته است. گسترش اعتیاد به مواد مخدر در جامعه ایران در دهه 1960 و فشاری که از طرف جامعه داخلی و مراجع بین­المللی به دولت وارد شد، دولت ایران را به اتخاذ ت جنایی شدیدتری در مقابل قاچاق مواد مخدر واداشت. این ت در طی زمان شکل یکسانی نداشته است. دولت ابتدا برای نشان دادن شدت عمل خود مجازات اعدام را در سال 1338 وارد قلمرو مواد مخدر نمود و طی سال­های 1349 و 1359 این مجازات را در سطحی گسترده اجرا نمود. ولی از اوایل دهه 1370 رفته­رفته ت جنایی تقنینی خود را تعدیل نمود و از تعداد موارد مشمول مجازات اعدام کاست و نرمش­هایی را در مورد مجازات اعدام از خود نشان داد.

این نرمش­ها عمدتاً از ت جنایی قضایی متاثر بوده است. مقاومتی که ت جنایی قضایی در عمل از خود نشان داد ت جنایی تقنینی را به نرمش واداشت. از جمله موارد تاثیرگذار ت جنایی قضایی می­توان به رویه قضایی و به خصوص نقش ارزنده دیوان عالی کشور، نقش نیروی انتظامی، ستاد مبارزه با مواد مخدر و سرانجام دیدگاه مردم در مورد مجازات اعدام اشاره نمود،و از ت سرکوب­گرانه خود عقب نشینی نموده و اعتیاد را بیماری می­داند و در واقع به حمایت معتادین می پردازد. کشور ما در زمینه مواد مخدر و جرایم مربوط به آن سالهاست که اقدام به قانون­گذاری کرده، که اولین قانون به سال 1289ه.­ش. برمی­گردد و آخرین قانونی که در حال حاضر جاری می­باشد قانون اصلاحی قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب 1389 است. اما به راستی اعتیاد را چگونه باید تعریف کنیم؟درجوامع مختلف باتوجه به فرهنگ و قوانین مختلف آن جامعه تعاریف متفاوتی از اعتیاد شده است،اما تعریفی که جامع تر به نظر می آید اینگونه است که اعتیاد یعنی هر نوع درگیر شدن و وابستگی به یک محرک که با وجود اثرات نامطلوبش برای ذهن ما خوشایند بوده و هر بار تجربه آن محرک، رغبت درونی ما را به تکرار آن تجربه بیشتر کند. اما فقط خوشایند بودن یا داشتن اثرات نامطلوب نمی‌تواند به معنای اعتیاد و معتاد شدن باشد. آنچه مهم است در تعریف اعتیاد اینست که رغبت ما به تکرار یک تجربه افزایش یابد.ماهیت پیچیده اعتیاد اقتضا می کند که با رویکردهای مختلف متخصصان در زمینه های گوناگون از قبیل روانشناسی، جامعه شناسی، پزشکی، معنوی، قضایی و سایر علوم استفاده کرد تا به کمک هم در شناخت بهتر و کاهش آسیب ها آن و جلوگیری از اعتیاد اقدام کنیم و قدم های مثبتی در جهت حفظ جامعه ازعوارض بسیار مخرب اعتیاد برداریم